OŁTARZ „MIŁOSIERDZIA BOŻEGO” PO KONSERWCJI W listopadzie 2012 roku powrócił ołtarz Miłosierdzia Bożego po konserwacji wykonanej przez Danutę i Ryszarda Żankowskich w Toruniu. Opis ołtarza przed renowacją – Ołtarz wolnostojący. Na skrzyniowej mensie stoi współczesny obraz z wizerunkiem Chrystusa Miłosiernego („Jezu ufam Tobie”), w profilowanej, częściowo złoconej brązą ramie w kształcie wydłużonego prostokąta zamkniętego łukiem ostrym. Rama i płycina antepedium zdobione są elementami regencyjnego ornamentu wstęgowo-cęgowego, wstęgowego i akantem. Po środku płyciny w profilowanej ramie widnieje płaskorzeźbiona apokryficzna scena z życia Św. Jana Nepomucena – Spowiedź królewny. Antepedium pochodzi z ołtarza Św. Jana Nepomucena/ św. Józefa. Na mensie stoją po bokach obrazu dwie figury aniołów na niskich prostych, zielonych postumentach, w czerwonych, obficie sfałdowanych płaszczach, z czerwonymi i złoconymi skrzydłami. Lewy anioł stoi przy niskiej, zielonej kolumnie ze złoceniami na bazie i kapitelu, na którym spoczywa czerwona misa. Prawy anioł we wzniesionych, pustych obecnie rękach trzymał pierwotnie jakiś długi przedmiot. Anioły te, prezentując Narzędzia Męki Pańskiej (wskazuje na to zachowana kolumna Biczowania Chrystusa z misą Umywania rąk), stanowiły dawniej element ołtarza w kaplicy Grobu Pańskiego. ZMIANA DANYCH PO KONSERWACJI. Przywrócono oryginalną kolorystykę rzeźbom aniołów. Wykonano nową mensę, identyczną w formie stolarskiej i dekorującej ją polichromii jak w nowej mensie ołtarza Matki Boskiej Różańcowej. Obie mensy zaprojektowano w nawiązaniu do neogotyckich form i polichromii ołtarza Matki Boskiej Różańcowej. Nadano jej formę gotyckiej tumby na cokole i obramionej gzymsem, na wzór oryginalnej, zachowanej mensy tego ołtarza. Aby odróżnić oryginalny ołtarz od naśladownictwa, arkadkowe podziały ścian mensy zaprojektowano jako malarskie wyobrażenia tych podziałów. Po ostatecznych konsultacjach z nadzorem WUOZ zdecydowano o grisaille`owej technice malowania tych artykulacji. Nową mensę wykonał z drewna bukowego stolarz p. Krzysztof Tworek ze szprotawskiej firmy stolarskiej p. Andrzeja Hoszmana. Nowy sosnowy podest ołtarza wykonano u stolarza w Zbąszynku. ZAGADNIENIA HISTORYCZNE Ołtarz Miłosierdzia Bożego powstał kilka lat temu, z chwilą ustawienia obrazu Jezusa Miłosiernego na wcześniej wykonanej mensie. Fundacja obrazu i ołtarza wpisuje się w stosunkowo krótkie lecz pełne zawirowań dzieje rozwoju kultu Miłosierdzia Bożego, powiązanego z osobą Św. Faustyny Kowalskiej. Przez długi czas jej mistyczne objawienie znajdowały akceptacji wśród kościelnej hierarchii, zakazującej wręcz praktykowania kultu Miłosierdzia Bożego we wskazanej przez nią formie. Kult ten jednak przetrwał wśrod ludności i rozwinął się szczególnie w postaci adoracji wizerunku obrazu Jezu ufam Tobie, którego powstanie ściśle wiąże się z życiorysem Świętej. Obraz szprotawski jest reprodukcją pierwowzoru wizerunku Jezu ufam Tobie, namalowanego pod kierunkiem siostry Faustyny w Wilnie w 1934 r. przez malarza Eugeniusza Marcina Kazimierowskiego, sąsiada ks. Michała Sopoćki, który był spowiednikiem siostry Faustyny. Obraz ten, po przenosinach i ukrywaniu go w okresie sowieckim na Białorusi, znajduje się obecnie w wileńskim kościele Ducha Świętego. W 2003 r. został poddany niezbędnym zabiegom konserwatorskim w związku z ogólnie złym stanem technicznym i z dokonanymi przemalowaniami, zniekształcającymi oryginał. Prace te wykonała dyplomowana konserwatorka Edyta Hankowska-Czerwińska z Włocławka, absolwentka Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. Reprodukcja szprotawska ukazuje obraz wileński po jego odrestaurowaniu. Inny wizerunek Jezu ufam Tobie czczony jest w kaplicy klasztoru Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia na Łagiewnikach w Krakowie. Jest dziełem malarza Adolfa Hyły z 1944 r. Rożni się on w detalach od obrazu wileńskiego, pomimo że malarz wzorował się na reprodukcji kopii obrazu z Wilna. W latach 50-tych ks. Sopoćko, czujący się strażnikiem kanonicznej roli wileńskiego wizerunku w propagowaniu kultu, doprowadził do wykonania przez autora korekty jasnego tła pejzażowego na ciemne tło z posadzką. Ponieważ w latach powojennych obraz Kazimierowskiego był szerzej niedostępny, to obraz z Łagiewnik został bardziej spopularyzowany w świecie wraz z rozwojem kultu Miłosierdzia Bożego. W Szprotawie reprodukcja obrazu wileńskiego umieszczona jest w ramie zakończonej łukiem ostrym, co przypomina obraz z Łagiewnik. Kształt ramy naśladuje jednak kształt obrazu Matki Boskiej Różańcowej i nie jest świadomym nawiązaniem do obrazu krakowskiego. Mensę obecnego ołtarza Miłosierdzia Bożego zbudowano najprawdopodobniej już w latach 70-ych lub 80- tych ub. stulecia, ponieważ nosi na sobie marmoryzacyjną polichromię, charakterystyczną dla stylistyki i techniki wykonanych wtedy prac malarskich. W tym okresie miał miejsce pierwszy powojenny, gruntowny, remont kościoła i jego wyposażenia. Remont ten, zapewne potrzebny, jednak nie przygotowany pod względem konserwatorskim, okazał się brzemienny w skutkach z powodu nieuzasadnionych historycznie przemieszczeń oraz przekształceń (uszkodzeń) wielu detali snycerskich i konstrukcyjnych ołtarzy i innego wystroju kościoła. M. in., w ramach translokacji wyposażenia i przygotowania nowych aranżacji, usunięto z ówczesnego ołtarza Św. Józefa (obecnie, podobnie jak pierwotnie, Św. Jana Nepomucena) płaskorzeźbione antepedium. Było prawdopodobnie połączone ze swoją mensą w sposób umożliwiający jego łatwy demontaż, bowiem według ustnej relacji jednego z parafian, w święto Bożego Ciała antepedium, podobnie jak antepedium ołtarza Serca Pana Jezusa, służyło do dekoracji ołtarzy procesyjnych na zewnątrz kościoła. Związek antepedium z ołtarzem Św. Jana Nepomucena dokumentuje napis inwentaryzatorski „Jan Nep”, wykonany na odwrocie płyciny z reliefem figuralnym, powstały najprawdopodobniej w 1904 r., podczas wspomnianej renowacji kościoła. Nową, skrzyniową mensę zbudowano wykorzystując wtórnie antepedium mensy ołtarza Św. Jana Nepomucena/ Św. Józefa, obudowane po bokach dwiema polówkami przeciętej, marmoryzowanej starej płyciny w profilowanych ramach, niewiadomego pochodzenia. Do czasu ustawienia na mensie obrazu Jezu ufam Tobie, przypuszczalnie stały na niej jedynie anioły, w latach 60-tych znajdujące się po bokach ołtarza w kaplicy Grobu Pańskiego, jak to widać na fotografii i w archiwum WUOZ w Zielonej Górze. Z uwagi na pasyjny charakter figur, wyposażonych w Arma Christi (lewy anioł stoi przy kolumnie Biczowania, na której spoczywa misa, być może symbol Umywania rąk przez Piłata, prawy anioł mógł trzymać w wyciągniętych rękach drzewce włóczni z grotem lub z gąbką nasączoną octem), obie figury aniołów mogły powstać jako pierwotna, rzeźbiarska oprawa ołtarza wspomnianej kaplicy Grobu Pańskiego (w ołtarzu przedstawiono Arma Christi, umieszczone na krzyżu oraz podtrzymywane przez aniołki). Tekst i zdjęcia na podstawie „DOKUMENTACJA PRAC KONSERWATORSKICH I RESTAURATORSKICH PRZY ELEMENTACH OŁTARZA MIŁOSIERDZIA BOŻEGO Z KOŚCIOŁA P.W. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY W SZPROTAWIE.” Autor: Danuta i Ryszard Żankowscy Toruń 2012 s.88-130 B.G.